👌🌹☘️🌼☘️🌺☘️🌻☘️🌸☘️👌 🪷 माणसाच्या बाह्य जगाशी जुळते घेण्याचे मार्ग 🪷

मानसशास्त्र आपल्या बाह्य वस्तुशी असलेल्या संबंधाचा अभ्यास करते. माणसाचा मी ही स्थिर वस्तु असुन त्याचे बाह्य जगाशी असलेले संबंध स्थितिशील असतात असे मानून हे संबंध कोणते हे ओळखण्याचा प्रयत्न मानसशास्त्र करते. जगातील सर्वच लोकांचे बाह्य वस्तुशी व घटनांशी असणारे संबंध त्यांच्यावर होणाऱ्या पूर्व संस्कारानुसार निश्चित होत असतात. माणसाच्या इच्छा भिन्न असल्या तरी कोणत्याही संस्कृतीत त्यांचे स्वरूप जवळ जवळ सारखे असते. माणसाला बाह्य जगातील वस्तु हव्या असतात, म्हणून त्याच्या विषयी त्यांच्या मनात आसक्ती असते. ह्या आसक्तीच्या स्वरुपावर व तीला जीवनात किती प्रमाणात वाव द्यावा ह्या संबंधीच्या आपल्या कल्पनांवर आपले धर्म शिक्षण व संस्कृती आधारलेली असते. ह्या आसक्तीमुळे माणसाच्या हातून ज्या विविध क्रिया घडतात, त्याचा अभ्यास मानसशास्त्र करते. माणसाच्या बाह्य जगाशी संबंध आला असता त्याची जुळते घेण्याच्या बाबतीत अडचणी निर्माण होतात. ह्या अडचणी नाहीशा करण्याचा मार्ग मानसशास्त्र सुचविते. सामाजिक व धार्मिक परंपरा बाह्य जगाशी जुळते घेण्याचेच शिक्षण देत असतात. माणसाच्या अहंभावाचे घटक कोणते, तो कसा निर्माण होतो, त्यात बदल कसे होतात व वाटेल त्या परिस्थितीशी जुळते घेता येईल, असे मानवी स्वभावाचे स्वरुप आहे किंवा नाही याकडे धर्म व समाज फारसे लक्ष पुरवत नाही. याच्या उलट भगवान बुद्ध प्राणीमात्रास वाटेल त्या परिस्थितीशी जुळते घेण्याचे सांगत नाही तर आपल्या जीवनाशी असलेल्या संबंधामुळे दुःख कसे निर्माण होते हे सांगतो. ह्या दुःखाचे कारण मानवी मनामध्ये आहे हे सांगून दुःख निर्मीतीचे प्रक्रिया कशी आहे असे तो सांगतो व केवळ बाह्य उपायाने नव्हे तर माणसामधील दुःखाची कारणे समजून घेवून दुःख कसे नष्ट करता येईल हे सांगतो. जीवनाचे रहस्य समजण्यासाठी योग्य दृष्टिकोणाची आवश्यकता आहे, त्याने सांगितलेल्या सत्याशी प्रयोग निष्ठ वृत्तीने करण्याची गरज आहे व हे साधने खरोखर कठीण आहे.
अर्थात माणसाच्या बाह्य जगाशी जुळते घेण्याच्या क्रियेत कोणतेही संघर्ष व दुःख आले नसते तर एकदा स्विकारलेले जुळते घेण्याचे मार्ग योग्य मानुन त्याचेच अनुकरण आपण सतत केले असते. पण वस्तुस्थिती अशी आहे की, अशा प्रक्रियेमुळे व्यक्तीचे व व्यक्तीसमुहाचे प्रश्न तत्कालीक सुटले आहेत, असे आपणास वाटत असले तरी ते जे कायमचे सुटलेले नसतात, कारण हे बाह्य जगाशी जुळते घेण्याचे मार्ग बहुदा एका समुहाच्या गरजांचा विचार करून त्याची पुर्ती साधण्याच्या प्रयत्नावर निश्चित केलेले असतात. जीवनाचे स्वरुप कसे आहे, जीवनात दुःख कशाने निर्माण होते, आपण सुचविलेले जुळते घेण्यांचा मार्ग निसर्गाच्या मुलभूत प्रक्रियेशी कितपत सुसंगत आहे व आपल्या जुळते घेण्याच्या वृत्तीमुळे दुःख मुलतः कितपत नष्ट होवू शकेल याचा विचार धर्म किंवा मानसशास्त्र करीत नाही. त्यामुळे एकेकाळी जुळते घेण्यासाठी केलेली जी क्रिया परिपूर्ण वाटते तीच बदललेल्या परिस्थितीत त्यागावी लागते, हा सिद्धांत शाश्वत अस्तित्व सांगत नाही, किंवा उच्छेदही सांगत नाही. तो एक प्रकारच्या मध्यम मार्गाचा अवलंब करतो. भगवान बुद्धांची शिकवण उच्छेदवाद, अक्रियावाद, अकारणवाद व नास्तिकवाद पासूनही मुक्त आहे.

👌🌹☘️🌼☘️🌺☘️🌻☘️🌸☘️👌

🌞 प्रकाशाने अंधार भेदला जातो. 🌞

🙏🌹☘️🌼☘️🌺☘️🌻☘️🌸☘️🙏